احتمالا شما هم بارها نام هلیکوباکتر را شنیده‌اید. هلیکوباکتر نوعی باکتری معده است. این موجودات ذره‌بینی می‌توانند وارد بدن شما شوند و در دستگاه گوارش زندگی کنند و پس از چندین سال، باعث ایجاد زخم‌معده یا زخم بخش بالایی روده کوچک شوند. این در حالی است که آمارها از افزایش مبتلایان بیماری میکروب معده در کشور خبر می‌دهند. طبق مطالعات انجام شده در ایران، حدود ۷۵ تا ۸۰ درصد افراد بالای ۵۰ سال به این میکروب دچار می‌شوند.

هلیکوباکتر میکروبی است که در معده به‌وجود می‌آید و در ایران معمولا در سنین کودکی و در تماس مستقیم با آلودگی‌ به بدن منتقل می‌شود. این میکروب می‌تواند از طریق آب، سبزیجات و خاک وارد بدن شده‌، باعث التهاب مختصر در معده و به خصوص در قسمت انتهایی آن شود.


رابطه سرطان و هلیکوباکتر

حدود یک درصد افرادی که به میکروب هلیکوباکتر مبتلا هستند دچار سرطان یا زخم‌معده می‌شوند. در مواردی که یکی از بستگان درجه اول دچار سرطان معده شده باشد، لازم است فرد به پزشک مراجعه کند. شاید این پرسش برایتان مطرح شود که آیا‌‌ بیماری‌های ناشی از میکروب معده در مراحل اولیه به‌راحتی تشخیص داده می‌شوند؟ باید گفت چون آلودگی به این میکروب خیلی حاد نیست، نمی‌توان در زمان اولیه شکل‌گیری آن را تشخیص داد.


آندوسکوپی، تنها راه تشخیص‌؟

آلودگی با میکروب معده از طریق آندوسکوپی تشخیص داده می‌شود. از قسمت انتهایی معده نمونه برداری می‌کنند و آن را در محلولی قرار می‌دهند و در صورتی که بیمار این میکروب را داشته باشد‌، محلول به رنگ بنفش خواهد شد. روش دیگر این است که آنتی‌ژن میکروب از مدفوع تشخیص داده شود یا یک تست تنفسی از فرد مبتلا به این میکروب انجام می‌دهند که به آن (یو.بی.‌تی) می‌گویند. در این روش یک محلول نشان‌دار را ـ که با کربن شماره ۱۳ یا ۱۴ مخلوط شده باشد ـ به بیمار می‌دهند و زمانی که فرد نفس می‌کشد به دلیل نشان‌دار بودن محلول هیدروژنی که از راه تنفس دفع می‌شود‌، می‌توان تشخیص داد به میکروب مبتلا شده است. فرد برای انجام تست تنفسی نباید از حدود یک ماه قبل آنتی‌بیوتیک مصرف کند، چون باعث می‌شود این میکروب از بین برود و تست بیماری منفی باشد. در عین حال، وجود این میکروب در برخی افراد از طریق تست خونی یا سرولوژی تشخیص داده می‌شود که معمولا ارزش تشخیصی زیادی ندارد.


روش‌های انتقال هلیکوباکتر

اگر فرد به میکروب معده دچار شده باشد، بیماری از راه دهان به دهان یا مدفوع به دهان قابل انتقال است. در برخی موارد حتی مصرف غذاهایی که به‌خوبی طبخ نشده باشد‌، می‌تواند باعث به‌وجود آمدن این میکروب در معده شود‌. این بیماری به طور معمول در میان افراد فقیر جامعه شایع‌تر است؛ هر چند امروزه شیوع آن در ایران با توجه به این که رعایت مسائل بهداشتی نسبت به گذشته بهتر شده، کمتر دیده می‌شود.

دو آنتی‌بیوتیک مترونیدازول و کلاریتومایسین برای درمان این بیماری استفاده می‌شود. طبق مطالعات انجام شده در ایران مقاومت افراد به مترونیدازول حدود ۵۰ درصد و کلاریتومایسین تا ۳۰ درصد گزارش شده است. با این حساب تجویز بی مورد دارو از سوی پزشکان و مصرف نابجای آن توسط بیماران علت این موضوع است.

* فوق‌تخصص بیماری‌های گوارش و کبد