آوار بیماری های غیرواگیر بر سر نظام سلامت

شیوع بیماری های غیرواگیر، نه تنها در ایران که در همه کشور به عنوان یک معضل جدی در مسیر کنترل هزینه های سلامت تلقی می شود. در این بین، توجه به مقوله پیشگیری، به مراتب بهتر از درمان است.

به گزارش خبرنگار مهر، در دهه های گذشته و شاید خیلی دور، اغلب جوامع گرفتار بیماری های واگیر دار بودند. از وبا گرفته تا انوع بیماری های عفونی و ویروسی خطرناک که شیوع هر کدام از این بیماری ها، جان هزاران نفر را می گرفت. ایران نیز از خطرات و آسیب های بیماری های واگیر دار مصون نبود، اما توانست با ایجاد شبکه بهداشت، در طول چهار دهه اخیر، این بیماری ها را کنترل کند.

اما، در سال های اخیر موضوع بیماری های غیر واگیر، به چالشی برای دنیا تبدیل شده است. به طوری که در سال ۲۰۱۷، ۴۱ میلیون مورد مرگ براثر بیماری های غیرواگیر رخ داده که در مجموع ۷۳ درصد از کل مرگ ها در جهان را تشکیل می دهد. در ایران نیز، ۳۱۳ هزار مورد مرگ در سال ۲۰۱۷ در اثر بیماری های غیرواگیر رخ داده که بیش از ۸۲ درصد مرگ و میرها را تشکیل می دهد.

بیشترین بار بیماری های غیرواگیر

باقر لاریجانی نایب رئیس کمیته ملی بیماری های غیر واگیر، از بیماری های قلبی، سکته مغزی، آلزایمر، تصادفات جاده ای، دیابت و بیماری های مزمن تنفسی، به عنوان عمده ترین علل مرگ در ایران نام برد و گفت: تشکیل کمیته ملی بیماری های غیرواگیر، برنامه ای بلندمدت برای مقابله با این چالش جدی سلامت کشور است.

وی با عنوان این مطلب که مرگ و میر زنان دیابتی در کشور بیش از مردان است، افزود: سیستم ثبت بیماری دیابت به منظور ساماندهی بیماران دیابتی در کشور راه اندازی شده و آکادمی دیابت با ارائه آموزش های جامعه محور در زمینه دیابت سعی در کاهش عوارض این بیماری در جامعه دارد.

نایب رئیس کمیته ملی بیماری های غیرواگیر، با اشاره به وقوع بیش از ۵۰ هزار مرگ در اثر سرطان در سال ۲۰۱۵ در کشور، گفت: بیش از ۹۰ هزار نفر در اثر بیماری های ایسکمیک قلبی در سال ۲۰۱۵ فوت شده اند. 

لاریجانی با عنوان این مطلب که ۲۲ درصد جامعه ما اضافه وزن دارند و شیوع چاقی در بین زنان حدود ۳۰ درصد و مردان حدود ۱۵ درصد است، افزود: ۲۷ درصد جامعه مبتلا به فشار خون هستند و ۲۶ درصد چربی خون بالا دارند.

وی با اشاره به برنامه های وزارت بهداشت در کنترل و کاهش بیماری های غیر واگیر در کشور، تاکید کرد: یکی از اهداف ما، کاهش ۲۵ درصدی مرگ‌های زودرس در کشور تا سال ۲۰۲۵ است.

لاریجانی به برخی بیماری‌های شایع غیر واگیر در کشور اشاره کرد و گفت: متأسفانه وضعیت فشار خون در برخی مناطق کشور «قرمز» است که باید برای کنترل این بیماری خطرناک، برنامه ریزی های خاص خودمان را داشته باشیم.

وی با عنوان این مطلب که ۵۰ درصد ایرانی‌ها فعالیت فیزیکی کافی ندارند، ادامه داد: مصرف بیش از اندازه نمک، مصرف دخانیات، فشار خون، چاقی و…، مهم‌ترین چالش‌های پیش روی ما در کنترل بیماری‌های غیر واگیر است.

نایب رئیس کمیته ملی پیشگیری و کنترل بیماری های غیر واگیر، با اشاره به اقدامات انجام شده در بحث کنترل شیوع فشار خون بالا در سطوح ملی و استانی، گفت: در پیمایش ملی عوامل خطر بیماری های غیر واگیر، میزان شیوع فشار خون بالا در بین افراد ۱۸ سال و بالاتر در سطح ملی در بین مردان و زنان شهری به ترتیب ۲۵ و ۲۶.۵ درصد و در مردان و زنان روستایی به ترتیب ۲۵ و ۳۰ درصد است.

لاریجانی، درصد شیوع فشار خون بالا را با در نظر گرفتن هر دو جنس زن و مرد در بخش شهری ۳۰ درصد و در بخش روستایی ۲۷ درصد ذکر کرد و افزود: در بین مردان، استان کردستان دارای بیشترین و استان زنجان دارای کمترین میزان شیوع فشار خون بالا در سطح استانی هستند. در بین زنان نیز، استان های لرستان و فارس دارای بیشترین و کمترین فشار خون بالا در کشور هستند.

وضعیت مرگ های زودرس در ایران

در همین حال، رضا ملک زاده معاون وزیر بهداشت، چالش پیش روی نظام سلامت کشورمان را مرگ های زودرس خواند و گفت: بالغ بر ۳ هزار و ۸۰۰ مرگ زودرس در یک سال گذشته داشتیم که علت عمده مرگ های زودرس که به مرگ و میرهای زیر ۷۰ سال گفته می شود، بیماری های غیر واگیر است.

وی  با عنوان این مطلب که بالغ بر ۸۵ هزار مرگ و میر زیر ۵۰ سال در یک سال گذشته داشتیم، افزود: در حالی امروز بیماری های غیر واگیر دلیل اصلی مرگ‌ و میرها شده است که این بیماری ها به میزان ۷۰ درصد قابل پیشگیری هستند.

معاون تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت، از مرگ سالانه ۳۳ هزار ایرانی زیر ۵۵ سال به دلیل سکته‌های قلبی و مغزی عمدتاً ناشی از فشار خون بالا خبر داد و گفت: تمامی افراد جامعه باید از سن ۳۵ سالگی فشار خون خود را چک کنند. اندازه گیری فشار خون باید اساساً هر ماه یا دست کم هر دو یا سه ماه انجام شود و در این بین، افراد مشکوک به فشار خون بالا در اولین فرصت به پزشک مراجعه کرده و تحت درمان قرار گیرند.

وی، فشارخون را یک بیماری خاموش و بی علامت، عنوان کرد و افزود: این بیماری به دلیل بی علامت بودن، بسیار خطرناک و گاه مرگبار است. بنابراین، مردم باید بی حالی و خستگی عمومی و نیز سردرد را که دونشانه شایع و مهم خطر فشار خون بالا هستند را جدی بگیرند.

ملک زاده، افزایش شمار مبتلایان فشارخون در ایران را بیش از همه، متوجه چند عامل اصلی از جمله مصرف زیاد نمک و چاقی برشمرد و گفت: مصرف روزانه نمک در ایران بیش از دو برابر استاندارد جهانی است؛ به طوری که در دنیا ۵ گرم و در ایران ۱۱ گرم است. همچنین، مصرف نمک در بین زنان ایرانی حدود سه برابر مردان است. بر پایه نتایج مطالعات ملی بار بیماری‌ها در ایران، در سال ۹۵، مصرف نمک تنها در ۱۲ درصد مردم، محدوده سالم را رعایت کرده است.

ملک زاده همچنین، افزایش چاقی و بی تحرکی در ایران را به عنوان عامل مهم فشار خون بالا نام برد و گفت: در حالی که ۸۰ درصد ایرانی‌ها تحرک بدنی کافی ندارند، شمار افراد چاق و دارای اضافه وزن در ایران به ۲۹ میلیون نفر رسیده است که این نیز هشدار جدی برای افزایش شمار مبتلایان به فشار خون است.

معاون تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت گفت: پرفشاری خون احتمال ابتلاء به کم کاری کلیه را به طور متوسط تا بیش از ۵۰ درصد افزایش می‌دهد و هرچه متوسط فشارخون و وزن فرد مبتلا با سرعت بیشتری افزایش پیدا کند، خطر کم کاری کلیه‌ها نیز بیشتر می‌شود؛ بنابراین اگر افراد، قادر به کاهش فشارخون و وزن خود نیستند، دست کم می‌توانند مانع افزایش فشار خون و وزن شده و از خطر کم کاری کلیوی بکاهند.

بیماری های غیرواگیر پر هزینه

بررسی ها نشان داده است که بیشترین مرگ و میر و هزینه های تحمیلی بر نظام سلامت، شامل سرطان ها، بیماری های قلبی عروقی، دیابت و بیماری های مزمن تنفسی است.

بر اساس گزارش سازمان بهداشت جهانی، بیماری های قلبی عروقی ناشی از تصلب شرائین سرخرگ های کرونر قلب در رده اول علل مرگ و میر در سراسر جهان قرار دارند. به طوری که در سال۱۹۶۰، بیش از ۶۰ درصد علل مرگ و میر در جهان، در کشورهای در حال توسعه و ۱۵ درصد دیگر در کشور های اروپای شرقی رخ داده است.

همچنین، پیش بینی شده که آمار مبتلایان به دیابت در جهان از ۱۹۴ میلیون نفر در سال ۲۰۰۳ به ۳۳۰ میلیون نفر در سال ۲۰۳۰ خواهد رسید.

مطالعات انجام شده در کشورهای مختلف نشان داده که دیابت بار اقتصادی عمده ای بر جوامع تحمل می کند و به طور متوسط ۵.۲ تا ۱۵ درصد کل هزینه های بهداشتی کشورها را به خود اختصاص می دهد.

در سال ۲۰۰۰ میلادی بیش از ۱۰ میلیون مورد جدید تیماری بدخیم و ۷ میلیون مورد مرگ ناشی از این بیماری در سراسر جهان گزارش شده است که ۵۳ درصد موارد بروز و ۵۶ درصد موارد مرگ و میر آن مربوط به کشورهای در حال توسعه بوده است. بر اساس پیش بینی های موجود بین سال های ۲۰۰۰ تا۲۰۲۰ ، بروز بیماری های بدخیم در کشورهای توسعه یافته به میزان ۲۹ درصد و در کشور های در حال توسعه به میزان ۷۳ درصد افزایش خواهد یافت. معمولاً به موازات صنعتی شدن جوامع، بروز بیماری های بدخیم ریه، روده بزرگ رکتوم، پستان و پروستات رو به افزایش و بیماری های بدخیم معده رو به کاهش می گذارد.

بیماری های مزمن انسدادی ریه (COPD) و آسم در کشورهای مختلف رو به افزایش گذاشته و ۱۵ درصد از بار بیماری های جهانی را تشکیل می دهند. در سال ۲۰۰۰ ، ۶۰۰ میلیون نفر در جهان از COPD رنج می بردند که پیش بینی می شود تا سال۲۰۲۰، به سومین عامل شایع مرگ و میر در جهان تبدیل شود.

مرگ های سرطانی 

در سال ۲۰۱۲، حدود ۱۴ میلیون نفر در جهان به سرطان مبتلا شدند و پیش‌بینی می‌شود که این میزان در سال ۲۰۳۰ به ۲۵ میلیون نفر برسد. باید توجه کرد که شایع‌ترین سرطان‌ها در زنان ایرانی سرطان پستان است و ٣٢ نفر در هر ۱۰۰ هزار نفر به این نوع سرطان مبتلا می‌شوند. همچنین سرطان معده بالاترین بروز را در میان مردان ایرانی دارد و حدود ۲۲ نفر از هر ۱۰۰ هزار نفر در مردان کشورمان به این سرطان مبتلا می‌شوند.

بر اساس گزارش وزارت بهداشت، سالانه ۵۰ هزار نفر در ایران به دلیل سرطان فوت می‌کنند که طبق برآوردها، حدود ۳۰۰۰ میلیارد تومان برای درمان سرطان هزینه می‌کنیم.