چرا واکسن ایرانی بزنیم/ خوب و بد واکسن‌های خارجی
موضوع واکسیناسیون علیه بیماری کووید ۱۹، یکی از مهم‌ترین سیاست‌های بهداشتی و برنامه‌های سازمان بهداشت جهانی برای کنترل این بیماری است که البته استفاده از کدام واکسن‌ها، جای بحث و بررسی دارد.
به گزارش خبرگزاری مهر ، با گذشت چند ماه از شیوع کرونا و ماندگاری این ویروس در جهان، محققان و دانشمندان علوم پزشکی در صدد بر آمدند تا واکسن این بیماری را کشف و تولید کنند. از همین رو، چند کشور دنیا که سابقه طولانی در ساخت واکسن دارند، استارت این کشف را زدند و امروز بعد از گذشت یک سال از شیوع بیماری در جهان، چند نوع واکسن به صورت کاملاً اضطراری برای استفاده مردم ساخته شده است که البته هنوز آن طور که باید و شاید نمی‌توان به قطعیت در مورد بی عارضه بودن آنها صحبت کرد.
در همین حال، برنامه ساخت واکسن کووید ۱۹ در داخل کشورمان نیز توسط چند مجموعه تحقیقاتی در حال انجام است که یکی دو مجموعه نیز تا کنون توانسته‌اند فازهای انسانی آزمایش واکسن ساخته شده خود را پشت سر بگذارند و نتایج آنها نیز نشان داده است که می‌توان امیدوار بود واکسن ایرانی هم می‌تواند به بازار بیاید.
به دنبال علنی شدن موضوع ساخت واکسن در دنیا و ایران، اخباری به گوش می‌رسد و در فضای مجازی و رسانه‌ای دست به دست می‌شود با این مضمون که ما باید به کدام واکسن اعتماد کنیم. زیرا، با توجه به اینکه ساخت واکسن در شرایط عادی حداقل چند سال زمان می‌برد، ساخت واکسن کووید ۱۹ با توجه به خطرات بیماری کرونا ، به سرعت وارد فاز تولید شد و هم اکنون این واکسن توسط چند کشور دنیا در دسترس قرار گرفته تا مورد استفاده قرار بگیرد. این در حالی است که موضوع عارضه دار نبودن این واکسن، بیش از پیش مورد سوال و کنکاش است.
فرآیند استفاده اضطراری از واکسن‌های جدید برای مهار کرونا به صورت اختصاری EUL نامیده می‌شود. ارزیابی دقیق داده‌های آزمایش بالینی فاز دوم و فاز سوم و همچنین داده‌های اضافی قابل توجه در مورد ایمنی، اثر بخشی، کیفیت و برنامه مدیریت ریسک تولید واکسن جدید مورد توجه سازمان بهداشت جهانی قرار می‌گیرد. این داده‌ها توسط کارشناسان مستقل و تیم‌های سازمان بهداشت جهانی که مدارک موجود در مورد تولید واکسن در اختیار آنها قرار گرفته است مورد بررسی قرار می‌گیرد. سازمان بهداشت جهانی پس از تأیید اضطراری واکسن جدید نظارت بر مصرف را با دعوت از کارشناسان بهداشتی خود آغاز و با درگیر نمودن شبکه‌های نظارتی منطقه‌ای خود با جدیت داده‌های مطالعات بالینی را پیگیری و گزارش می‌نماید.
از همین رو، احمد قویدل مدیرعامل سابق کانون هموفیلی ایران ، گفت: تولید کنندگان ایرانی واکسن کرونا نیز می‌توانند با پیوستن به فرآیند EUL تلاش خود را برای کسب مجوز اضطراری از سازمان بهداشت جهانی که ایران از اعضای با ارزش و صاحب نام آن در منطقه مدیترانه شرقی است، به انجام برسانند. بی تردید چنین اقدامی می‌تواند به تردیدهای ذهنی مردم نیز در رابطه با واکسن تولید داخل پایان دهد. ما باید بتوانیم قبل از رسیدن موج چهارم کرونا دسترسی مردم و در گام نخست به یکی از واکسن‌های دارای مجوز بین‌المللی را فراهم کنیم.
چرا واکسن ایرانی بزنیم
سابقه طولانی مؤسسات علمی کشورمان از جمله انستیتو پاستور ایران در ساخت واکسن بر کسی پوشیده نیست و به جرأت می‌توان گفت که در منطقه تنها کشوری هستیم که از توان علمی در ساخت واکسن برخوردار است. در همین حال، انجام کارهای مشترک با سایر کشورهای دنیا در ساخت و تولید واکسن و داروهای خاص، نشان از توانمندی اندیشمندان کشورمان دارد. حالا در شرایط که دنیا به دنبال ساخت و تولید کم عارضه‌ترین و شاید بی عارضه‌ترین واکسن کووید ۱۹ است، انستیتوپاستور ایران نیز در کار مشترک با کشور کوبا، در صدد تولید واکسن مشترک هستند و فازهای بالینی آن بر روی انسان نیز آغاز شده است.
در همین حال، ستاد اجرایی فرمان امام (ره)، با استفاده از توانمندی محققان و دانشمندان کشورمان، توانسته ساخت واکسن کووید ۱۹ را استارت بزند و در حال حاضر نیز آزمایش انسانی این واکسن بر روی افراد داوطلب و در چند مرحله آغاز شده است و انتظار می‌رود که با ادامه همین روند، بتوان در بهار ۱۴۰۰ شاهد ورود اولین واکسن ساخت داخل به بازار دارویی کشور بود.
کیانوش جهانپور سخنگوی سازمان غذا و دارو، با اشاره به نظرسنجی که از مردم بابت استفاده از واکسن ایرانی و خارجی گرفته شده است، گفت: نظرسنجی مرکز افکارسنجی ایرانیان نشان داد که ۷۲ درصد مردم واکسن ایرانی را تزریق خواهند کرد. همچنین ۶۰ درصد مردم امید زیادی به تولید واکسن ایرانی دارند و ۴۰ درصد به واکسن‌های خارجی اعتمادی ندارند.
وی افزود: ۵۳ درصد هم گفته‌اند اگر وزارت بهداشت واکسنی خارجی را تأیید کند، آن را تزریق می‌کنند.
سید علی فاطمی نایب رئیس انجمن داروسازان ایران ، بر ضرورت توجه به معیارهای مورد نیاز برای داشتن یک واکسن استاندارد تاکید کرد و گفت: پارامترهای مختلفی برای دسترسی به یک واکسن استاندارد وجود دارد.
وی به شرایط نگهداری واکسن به عنوان اولین پارامتر یک واکسن استاندارد اشاره کرد و گفت: هر کشوری باید شرایط نگهداری واکسن‌ها را بر اساس تأیید آزمایشگاه‌های خودش مورد سنجش و ارزیابی قرار دهد.
نایب رئیس انجمن داروسازان ایران، به پارامتر ایمنی و اثربخشی واکسن‌ها اشاره کرد و افزود: ایمنی واکسن یعنی اینکه عاری از انواع باکتری‌ها و عفونت‌ها و همچنین مواد تب‌زا باشد.
وی ادامه داد: وجود مواد تب‌زا در واکسن می‌تواند با عارضه برای افراد همراه باشد.
فاطمی با اشاره به برخی افزودنی‌ها در ساخت واکسن‌ها، گفت: ممکن است در مواردی شاهد اضافه کردن مواد افزودنی به واکسن‌ها باشیم که می‌تواند منشأ بروز عوارض برای عده‌ای شود. بنابراین، ایمنی محصول از درجه اهمیت بالایی برخوردار است.
نایب رئیس انجمن داروسازان ایران، به فاکتور اثربخشی واکسن اشاره کرد و افزود: نقش واکسن این است که سیستم ایمنی فرد را در مقابل عامل بیماری‌زا، بیدار می‌کند و به مقابله با عامل خارجی می‌پردازد.
فاطمی در پاسخ به این سوال که مردم چگونه باید به واکسن ساخت داخل اعتماد کنند. گفت: برای ساخت و تولید واکسن در هر کشوری، نهاد نظارتی وجود دارد که این مسئولیت در کشور ما بر عهده سازمان غذا و دارو است.
وی ادامه داد: تأیید یک محصول در سازمان غذا و دارو به هیچ عنوان تحت تأثیر نام و برند قرار نمی‌گیرد و اصولاً با کد مجهول به دست پژوهشگر می‌رسد تا مورد بررسی قرار گیرد. آنچه مسلم است، اولین کسانی که واکسن را آزمایش و استفاده می‌کنند، کادر درمان هستند و بعد در اختیار مردم قرار می‌گیرد. بنابراین، وقتی واکسن به بازار می‌آید نباید هیچ گونه نگرانی بابت استفاده آن وجود داشته باشد.
اولویت در دسترسی به واکسن
حالا نکته اساسی همین جا است که قرار نیست تا زمان تولید واکسن ایرانی، منتظر بمانیم. بلکه می‌بایست بر اساس اطمینان و اعتماد به محصول خارجی، نسبت به تهیه واکسن اقدام کنیم.
محمدرضا ظفرقندی رئیس کل سازمان نظام پزشکی ایران، معتقد است؛ اگر در یک زمان مناسب واکسیناسیون انجام نشود، جهش‌های ویروس می‌تواند اثر واکسن را کم کرده و به اصطلاح ویروس از واکسن فرار کند. بنابراین موضوع مهم این است که واکسن برای جلوگیری از مرگ و میر و قطع زنجیره انتقال اهمیت دارد.
وی با تاکید بر این موضوع که انجام واکسیناسیون توصیه قطعی تمامی جوامع بین‌المللی و بهداشتی سراسر دنیا است، تصریح کرد: راه منطقی رهایی از بیماری کرونا و آثار مخرب آن اجرای هرچه سریع‌تر واکسیناسیون است و تمامی تلاش‌ها در مقطع فعلی می‌بایست متمرکز بر خرید واکسن باشد.
در همین حال، عباس آقازاده رئیس مجمع عمومی سازمان نظام پزشکی، با عنوان این مطلب در حال حاضر واکسیناسیون به عنوان یکی از مهم‌ترین راه‌های مقابله با اپیدمی کرونا در تمام دنیا مطرح و در حال اجرا است، گفت: لازم است ما نیز روند ثبت سفارش و خرید واکسن را با سرعت بیشتری انجام دهیم و آحاد مختلف جامعه از این طلیعه امید که امکان کنترل و محدود کردن سرایت این بیماری مرگبار را به دنبال دارد، بهره‌مند شوند.
وی افزود: مسئولین کشور بایستی از تمامی ظرفیت‌ها و منابع مالی ممکن استفاده نموده و ضمن پیش‌بینی در لایحه بودجه سال ۱۴۰۰، خدمات سلامت را به گونه‌ای پیش‌بینی کنند که تأمین اعتبار برای خرید واکسن از اولویت قطعی برخوردار بوده و در حفظ حیات و زندگی میلیون‌ها هموطن زمان را از دست نداده و از اپیدمی کرونا عقب نمانیم.
ماجرای واکسن فایزر
شرکت فایزر توانست زودتر از دیگر شرکت‌ها، واکسن کرونا را تولید و در دسترس متقاضیان آن قرار دهد. اما، سوالی که اذهان و افکار عمومی را درگیر خود ساخته است، این است که تا چه اندازه می‌توان به واکسن فایزر اطمینان و اعتماد کرد.
محمد کریمی‌نیا معاون بهداشت و درمان سازمان پدافند غیرعامل، در مورد تولید واکسن کرونا در کشورهای دیگر، گفت: الگوی واکسن MRNA در گذشته تجربه نشده به همین دلیل عوارض طولانی مدت خواهد داشت. واکسن فایزر درست است که تاییدیه سازمان بهداشت جهانی را دارد اما استفاده از آن با شروطی همراه شده به طوری که افراد زیر ۱۶ سال و یا زنان باردار و…، نباید از آن استفاده کنند. دغدغه ما استفاده طولانی مدت آن است و باید بگذاریم حداقل ۵ سال از تولید آن بگذرد و عوارض آن مشخص شود و سپس از آن استفاده کنیم.
در همین حال، علیرضا مرندی رئیس فرهنگستان علوم پزشکی کشور در نامه‌ای به دبیرکل سازمان ملل، نوشت هیچ تضمینی برای اثربخشی طولانی مدت و بدون عوارض جانبی واکسن‌های تولید شده آمریکایی با فناوری MRNA وجود ندارد.
به گفته وی، عوارض جانبی بالقوه دراز مدت این نوع واکسن آنقدر نامشخص است که حتی شهروندان آمریکایی در صورت ابتلاء به عوارض آن، مجاز به پیگیری قانونی از شرکت‌ها یا دولت نیستند.
در چنین شرایطی، واردات کم عارضه‌ترین و مطمئن‌ترین واکسن برای استفاده عموم است. به طوری که گفته می‌شود به زودی دو میلیون دوز واکسن از کشورهای آسیایی وارد خواهیم کرد، کشور همسایه ترکیه نیز ۵۰ میلیون دوز واکسن چینی خریداری کرده و تزریق آن را نیز آغاز کرده است. بنابراین، در چنین شرایطی، عقل سلیم حکم می‌کند سراغ واکسن‌هایی برویم که استفاده آنها هیچ دغدغه‌ای برای مردم نداشته باشد.