احتمال سرطان‌زا بودن واکسنهای ژنتیکی/نقدی بر روش ساخت واکسن فایزر
یک پژوهشگر بیوتکنولوژی به نقد روش ساخت واکسن فایزر و سرعت استفاده از آن پرداخته و معتقد است این واکسن‌ها قبل از استفاده باید بین دو تا سه سال مورد بررسی دقیق قرار بگیرند.
به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از جهاد دانشگاهی علوم پزشکی تهران، دکتر حسن رسولی عضو هیأت علمی پژوهشکده ترمیم زخم و بافت جهاد دانشگاهی تحلیلی در خصوص واکسنهای مبتنی بر RNA نوشت.
وی با برشمردن نسل‌های مختلف واکسن در جهان به نوع ساخت واکسن نسل چهارم که به واکسنهای ژنتیکی شهرت دارند گفت: واکسنهای ژنتیکی که واکسن فایزر هم از این نسل است، با این منطق ساخته می‌شود که پروتئین‌های سطحی ویروس وارد سازه‌هایی به نام وکتور یا پلاسمید شود. از این وکتور در آزمایشگاه مولکولی به نام mRNA ساخته می‌شود که واسطه ساخت پروتئین هاست.مولکول‌های mRNA به درون سلول رفته و آنجا دستور ساخت پروتئین‌های سطحی ویروس را صادر می‌کنند.
رسولی گفت: سیستم ایمنی می‌داند که پروتئین خارجی وارد بدن شده و سلول‌های پلاسمای خاصی که توانایی خنثی‌سازی این پروتئین را داشته باشند را پیدا کرده و در مقیاس وسیع تکثیر می‌کند که در صورت ورود مجدد آنها به بدن به سرعت آنها را از بین ببرند. مشکل آنجاست که یک تغییر بسیار کوچک در سلول می‌تواند بسیاری از واکنش‌های درون سلول را از تعادل خارج کند و منجر به واکنش‌های جدید شود. در اکثر موارد سلول‌ها می‌توانند این تغییرات را مدیریت کنند و سلول را به حالت اول برگردانند اما در بعضی موارد این خارج شدن از تعادل واکنشی می‌تواند سلول را به سمت خودکشی، سرطانی شدن یا تغییر ماهیت عملکرد پیش ببرد.
رسولی در ارتباط با اینکه دانشمندان این احتمال را رد می‌کنند پاسخ می‌دهد که «آنها برای اثبات ادعای خود تمامی سلول‌های تحت تأثیر واکسن mRNA قرار گرفته تمامی افرادی که برای تست‌های کارآزمایی های بالینی مورد آزمایش قرار گرفته‌اند را باید استخراج و توالی‌یابی کنند تا مشخص شود که آیا قطعه‌ای از این واکسن وارد ژنوم میزبان شده‌است یا خیر. چون امکان انجام این آزمایش وجود ندارد، رد کردن این فرضیه با این قدرت و شدت کمی جای سوال دارد و شنونده را مشکوک می‌کند که آیا پشت پرده چنین ادعای غیر علمی منافعی نهفته است یا خیر».
وی اضافه کرد: پیش از این مباحثی درباره احتمال ناباروری و … درباره عوارض واکسنهای نسل چهارم گفته شده بود اما مکانیسم احتمال ابتلاء به این گونه عوارض طرح نشده است و من سعی کردم بدون سوگیری و بدون در نظر گرفتن مسائل سیاسی بگویم واکسنهای نسل چهارم ممکن است از طریق چه مکانیسم‌هایی دارای عوارضی مثل سرطان داشته باشند.
عضو هیأت علمی پژوهشکده ترمیم زخم و بافت جهاد دانشگاهی ادامه داد: نسل چهارم واکسن‌ها که به واکسنهای ژنتیکی معروف هستند و واکسن پر حرف و حدیث این روزها یعنی واکسن فایزر نیز از این نسل است، در واقع با این منطق ساخته می‌شود که پروتئین‌های سطحی ویروس وارد سازه‌هایی بنام وکتور یا پلاسمید می‌شوند. سپس در آزمایشگاه از این وکتورها مولکولی موسوم به mRNA ساخته می‌شود که در واقع واسطه ساخت پروتئین‌ها است. با تزریق این مولکول‌ها به بدن، پلی اتیلن گلیکول که همراه این مولکول‌ها هستند به mRNA اجازه ورود به درون سلول‌های بدن را می‌دهند.
وی عنوان کرد: در درون سلول‌ها این مولکول‌های mRNA با کمک دستگاه‌های ساخت پروتئین که در درون همه سلول‌های زنده وجود دارند (بنام ریبوزوم‌ها و tRNAها) دستور ساخت پروتئین‌های سطحی ویروس را صادر می‌نمایند که بخشی از این پروتئین‌های ساخته شده با کمک یکسری از پروتئین‌های دیگر که مسئول نمایش پروتئین‌ها درون سلول به سیستم ایمنی هستند تا پروتئین‌های خارجی را شناسایی نمایند، به سطح سلول‌ها رسانده می‌شوند.
رسولی افزود: اکنون سیستم ایمنی می‌داند که این پروتئین خارجی وارد بدن شده و سلول‌های پلاسمای خاصی که توانایی خنثی‌سازی این پروتئین را داشته باشند را یافته و در مقیاس وسیع تکثیر می‌کند که در صورت ورود مجدد آنها به بدن بسرعت آنها را از بین ببرند. ظاهراً تا اینجا هیچ مشکلی وجود ندارد منتها سوال اساسی اینجاست که این‌همه جنجال ایجاد شده بر علیه واکسن فایزر در سطح دنیا و در بین متخصصان از کجا نشأت می‌گیرد.
این پژوهشگر بیوتکنولوژی گفت: یک تغییر بسیار کوچک در یک سلول می‌تواند بسیاری از واکنش‌های درون سلول را از تعادل خارج نموده و منجر به ایجاد واکنش‌های جدید شود. در اکثر موارد سلول‌ها قادرند این تغییرات را مدیریت نموده و سلول را به حالت اول باز گردانند. اما در برخی از موارد این خارج شدن از تعادل واکنشی می‌تواند سلول را به سمت خودکشی، سرطانی شدن و یا تغییر ماهیت و عملکرد پیش براند.
وی ادامه داد: به همین دلیل است که می‌توان با وارد کردن حتی یک ژن یک سلول پوستی را به سلول قلبی یا عصبی تبدیل کرد! مکانیسم‌های تنظیمی درون سلولی به‌گونه‌ای طراحی شده‌اند که در صورت بروز هرگونه تغییر ناخواسته و خارج از کنترل، سلول به سمت خودکشی برود تا مشکلی برای کل بدن به وجود نیاورد. از آنجا که جهش همواره در همه سلول‌ها رخ می‌دهد در برخی از سلول‌ها مکانیسم‌های تنظیم از کار افتاده و سلول خودکشی نمی‌کند و راه را برای سرطانی شدن سلول هموار می‌کند. بر طبق دانشی که تا کنون بشر از مکانیسم‌های سلولی بدست آورده تا این لحظه می‌توان ۲ مسیر مولکولی شناخته شده برای این بی نظمی‌های احتمالی متصور شد هرچند که ممکن است دلایل دیگری نیز برای صدمه به سلول‌های فرد گیرنده واکسن mRNA وجود داشته باشند که یکی از آنها بیان می‌شود.
وی خاطر نشان کرد: واقعیت این است که هنوز بسیاری از واکنش‌های بدن و سلول‌های بدنی به تزریق گسترده و با دوز بسیار بالای مواد ژنتیکی را نمی‌دانیم. به نظر می‌رسد سو استفاده از ترس مردم و ناآگاهی دولت‌ها ولو با اهداف خیرخواهانه نمی‌تواند مجوزی برای به خطر انداختن جان میلیون‌ها انسان بی‌گناه باشد و با منطق اصلی استفاده از این روش درمانی در تعارض آشکار می‌باشد.
این پژوهشگر بیوتکنولوژی تاکید کرد: آزمایش واکسن mRNA باید در مقیاسی بسیار محدود انجام شود تا تمامی عوارض و جوانب احتمالی آن سنجیده و مشخص شود. بطور مثال اگر یکی از سلول‌های شخص دریافت کننده واکسن mRNA دچار سرطان شود حداقل ۲ تا ۳ سال زمان نیاز خواهد بود تا خود را بطور کامل نشان دهد. بنابراین اعتماد به این واکسن فقط با ۳ ماه مطالعه محدود افراد داوطلب دریافت کننده واکسن و مجوزهای اضطراری که برای آن صادر شده قطعاً کاری بدور از منطق خواهد بود.