ارزیابی های اقتصادی از ابزارهای کابردی اقتصاد مقاومتی است/هزینه-اثربخشی و افزایش کارآمدی نظام سلامت
دکتر مجید داوری، عضو هیات علمی گروه اقتصاد و مدیریت داروی دانشگاه علوم پزشکی تهران در گفتگو با خبرنگار پایگاه خبری سازمان غذا و دارو " ایفدانا "، و در پاسخ به اینکه چرا اخیرا داروی " تری پاراتاید " از فهرست داروهای بیمه ای حذف شده است، توضیحاتی را بیان نمود.
وی افزود: بنده فکر می کنم مهم تراز موضوع " تری پاراتاید "، اصل مطرح شدن استفاده از ابزار مطالعات اقتصادی، و به عبارتی "مطالعات هزینه اثر بخشی " در تصمیم گیری های نظام خدمات درمانی و دارویی کشور است. به نظرم این موضوع یکی از فاکتورهای بسیار مهم و اساسی در تصمیم گیری است که در کشور و در نظام درمانی استفاده شود و امر مبارکی است که باید از آن استقبال و حمایت کرد و آنرا گرامی داشت.
دکتر داوری ادامه داد: این موضوع از این جهت مهم است که یکی از اجزای " تصمیم گیری مبتنی بر شواهد" است. ارائه شواهد هزینه اثر بخشی و اقتصادی دارو، روش های درمانی و حتی برنامه های بهداشتی درمانی ، یکی از اجزای مهم تصمیم گیری مبتنی بر شواهد است که باید مورد توجه تمامی مدیران و سیاستگذاران قرار بگیرد.
وی گفت: استفاده از ابزارهای ارزیابی های اقتصادی در واقع کمک می کند تا تصمیم گیری مبتنی بر شواهد را گسترش دهیم. با تصمیم گیری مبتنی بر شواهد از فشارهای تبلیغاتی، و سیاسی غیر منطقی و گاهی اوقات نیز از تحریک هایی که از طرف برخی ها ایجاد می شود رها می شویم. مزیتی که این روش تصمیم گیری دارد این است که اگر کسی بخواهد تصمیم شما را نقد یا نقض کند باید شواهد شما را نقد کند. استفاده از ابزار ارزیابی های اقتصادی هم مقدمه استفاده از تصمیم گیری مبتنی بر شواهد است، و هم می تواند کارآمدی نظام ارائه خدمات درمانی را بهبود ببخشد. توجه به کارآمدی، موضوع بسیار مهمی است که همه باید به آن توجه کنند. علاوه بر اینها، استفاده از ارزیابی های اقتصادی یکی از ابزارهای کابردی برای پیاده کردن اقتصاد مقاومتی است. اگر به کارآمدی توجه کنیم راهی به جز این نداریم که داروها و خدماتی را تحت پوشش قرار دهیم که " هزینه-اثر بخش ".
وی اظهار داشت: نظام های سلامت در دنیا از حدود 40 سال پیش مباحث ارزیابی های اقتصادی را در تصمیم گیری های خود وارد کرده اند. این اقدام از سوی کشورهای توسعه یافته و ثروتمند هم شروع شده و به این دلیل هم بوده که یک اصل ساده اقتصادی را مورد توجه قرار داده اند که اولا منابع ما محدود است دوما برای این منابع محدود جایگزین های متعددی وجود دارد. خوب وقتی جایگرین های متعدد وجود دارد عقل سلیم شما را به این سمت هدایت می کند که ارزیابی درستی انجام شود تا ببینیم کدام یک برای نظام سلامت، دارو، بیمه و مهم تر از همه مردم، به صرفه تر است.
عضو هیات علمی گروه اقتصاد و مدیریت داروی دانشگاه علوم پزشکی تهران در ادامه بیان داشت: واقعیت این است که ما این ارزیابی " هزینه اثر بخشی " را در زندگی های عادی و روز مره خود نیز انجام می دهیم. یعنی از خرید کالاهای ساده و ارزان گرفته تا کالاهای بادوام و گران مثل لوازم خانگی، اول نگاه می کنیم که آیا صرفه اقتصادی دارد یا نه، یعنی به ازای کیفیتی که دارد آیا قیمت مناسبی دارد یا خیر. این تصیم گیری به صورت روزانه و معمول در زندگی تک تک افراد جامعه اتفاق می افتد.
دکتر داوری گفت: در حوزه سلامت به دلیل اهمیت خاصی که داشته و به دلیل محدودیت فناوری ها و داروهایی که در این حوزه بوده تا سالیان قبل اصلا این موضوع مطرح نبوده برای اینکه درمانی برای بیماری های متعدد وجود نداشت. بنابراین همین که یک دارو یا درمانی برای یک بیماری پیدا می شد کافی بود که برای خرید آن اقدام شود. ولی از سده های اخیر فناوری های دارویی و درمانی و بحث انقلاب بیولوژیکی، دانش بیوتکنولوژی، مهندسی صنایع و تجهیزات پزشکی، و فن آوریهای اطلاعاتی رشد و توسعه قابل توجهی پیدا کردند. نتیجه این شد که روش های مختلف درمانی برای یک بیماری به وجود آمد، برخی از فناوری های نوین هزینه های بسیار زیادی را به مردم، بیمه ها و نظام سلامت تحمیل کردند که بعدها متوجه شدند آن چیزی که ادعا می شده که منجر به ارتقای سلامت شود، رخ نداده است. بنابراین از حدود 40 سال پیش این موضوع در نظام های سلامت وارد شد و به دلیل رشد سریع فناوری های دارویی، تجهیزات پزشکی و برنامه های بهداشتی درمانی، در کشور های مختلف از جمله استرالیا، انگلستان، کانادا و آمریکا سیستم هایی برای انجام این مطالعات پیدا شدند که ببینند فناوری یا تکنولوژی ای که می خواهد استفاده شود، اعم از اینکه داروباشد، ابزار تشخیصی باشد، ابزارپیشگیری کننده باشد و یا یک روش درمانی باشد، چقدر نتیجه و چقدر هزینه خواهد داشت.
وی ادامه داد: سازمان غذا و دارو از حدود سه سال پیش، ابزار " ارزیابی های اقتصادی و تأثیر بودجه " را برای ورود داروهای جدید مورد استفاده قرار داده است. البته اینها فقط به عنوان ابزار هستند یعنی هزینه، اثر بخشی و بودجه ی مورد نیاز هر داروی جدید سنجیده می شود و بعد در مورد آن تصمیم گیری می شود. البته مهمترین بخش این ارزیابی در میزان اثر بخشی و میزان " سلامت " به دست آمده از دارو مورد توجه است
وی خاطر نشان کرد: تا قبل از اینکه " ارزیابی های اقتصادی " مطرح شوند برای ورود یک داروی جدید سه مرحله مشخصی وجود داشت؛ ایمنی، کیفیت و اثر بخشی. از زمانی که ارزیابی های اقتصادی به وجود آمده این فاکتور به عنوان مانع چهارم استفاده می شود و معنی آن این است که برای اینکه یک داروبتواند وارد بازار دارویی شود باید مجوز عبور از مانع چهارم را نیز داشته باشد. یعنی باید نشان دهد که مصرف آن برای مردم به صرفه هست. یعنی باید نشان دهد هزینه ونتیجه نسبت قابل قبولی دارند. خوب مثل بقیه بخشهای دیگر، برای ارزیابی هزینه اثربخشی داروها هم متخصصین این رشته هستند که این ارزیابی را برای جامعه انجام میدهند.یکی از شاخصهای بسیار خوب که در ارزیابی های اقتصادی مورد استفاده قرار میگیرد، شاخص "زندگی تعدیل شده با کیفیت " است. که اصطلاح انگلیسی آن Quality adjusted life years یا به اختصار QALY میباشد. در کشورهای مختلف برای اینکه این کالی را ارزش گذاری کنند از مبنای تولید سرانه ملی یا همان GDP استفاده می کنند. در واقع با این روش قیمت گذاری دارو و دیگر کالاهای سلامت محور بر مبنای ارزش آن می باشد.
دکتر داروی گفت: GDP کشورها با یکدیگر متفاوت است بخاطر همین، دارو در کشورهای مختلف می تواند در کشوری مورد تایید شود که هزینه اثربخش است و در کشوری هم تایید نمی شود چون هزینه اثربخش نیست.
عضو هیات علمی گروه اقتصاد و مدیریت داروی دانشگاه علوم پزشکی تهران بیان داشت: این ابزار ها برای ارتقاء سلامتی مردم ایجاد شده بخاطر اینکه نظام های سلامت، سازمان های بیمه گر یا هر نهادی که پرداخت کننده برای دارو باشد بودجه محدود با بیماران متعدد دارد و هر کدام از این بیماری ها نیز داروهای متنوعی برای درمان دارند. بنابراین سازمان بیمه، وزارت بهداشت، سازمان غذا و دارو و یا هر سازمان دیگری باید بسنجد که با توجه به محدودیت بودجه ای و تنوع خدماتی که وجود دارد کدام یک از این خدمات و داروها مورد پوشش قرا بگیرد تا نهایتا میزان سلامت بیشتری را برای مردم ایجاد کند. بنابراین استفاده از این ابزارها برای افزایش کارآمدی و بهبود سلامتی بیماران و مردم جامعه بسیار مفید هستند.
با اینحال تردیدی نیست که این موضوع میتواند شرکت های تولید کننده را هم تحت تاثیر قرار دهد. برای اینکه احتمال دارد فرآورده هایی را تولید کنند که هزینه اثربخشی قابل قبولی نداشته و بنابراین داروهای آنها را نخرند. ولی آنها هم باید به موضوع کارآمدی برای بیماران توجه نموده و با قیمت گذاری مناسب، داروهای خود را هزینه-اثربخش نمایند.
دکتر داوری عنوان داشت: مجموعه دولت، وزارت بهداشت، و سازمانهای بیمه گر به عنوان متولی و مسئول منابع مردم (بیت المال) باید منابع را به صورت کارآمد تخصیص دهند. اگر به کارآمدی فکر کنیم متوجه می شویم که مطالعات ارزیابیهای اقتصادی، ابزار های بسیار خوبی هستند که کارآمدی نظام ارائه خدمات دارویی و درمانی را ارتقا می دهند. این امر مبارکی است که سازمان های بیمه گر از این ابزار برای تخصیص منابع محدود خود استفاده نمایند. استفاده از این ابزار باعث میشود سازمانهای بیمه گر بتوانند با این منابع محدود میزان سلامتی بیشتری را برای بیماران ایجاد کنند.
دکتر داوری ادامه داد: برای مدیریت بیماری ها نیاز به تدوین راهنماهای بالینی داریم که این راهنماهای بالینی باید مبتنی بر هزینه اثر بخشی باشند. آن راهنماهایی که هزینه اثر بخشی را در خود لحاظ نکرده باشند و صرفا به بحث اثر بخشی اکتفا کرده باشند لزوما به ارتقاء کارآمدی منجر نمی شوند و بلکه برعکس گاهی می توانند کارآمدی نظام ارائه خدمات درمانی را با چالش و مشکل مواجه کنند و هزینه های گزافی را بر روی سیستم تحمیل کنند.
عضو هیات علمی گروه اقتصاد و مدیریت داروی دانشگاه علوم پزشکی تهران گفت: در مورد داروی تری پاراتاید وبا توجه به گزارش شرکت تولیدکننده، به نظرم تصمیم سازمان بیمه تصمیم درستی است. مطالعه شرکت سیناژن نشان می دهد که مصرف دارو در مدت 15 سال، بهبود قابل توجهی برای بیماران نخواهد داشت. این در حالی است که در مطالعه صورت گرفته اگر جایگزین مناسبی برای دارو انتخاب شده بود، نسبت هزینه اثربخشی به صورت معناداری از اینکه گزارش شده است هم بدتر میبود.