سخنگوی وزارت بهداشت با اشاره به اقدامات انجام شده برای کاهش تعداد اقلام دارویی نسخ تجویزی پزشکان، گفت: طی چند دهه گذشته اقدامات متعددی در این زمینه انجام شده؛ به طوری که در سال ۱۳۹۶ تعداد میانگین اقلام دارویی در یک نسخه برابر ۲.۸۸ بود اما همچنان با رقم توصیه شده کمتر از دو سازمان جهانی بهداشت، فاصله قابل توجهی دارد.
به گزارش سلامت نیوز به نقل از ایسنا، دکتر ایرج حریرچی در نشست خبری هفتگی خود با بیان این‌که داروی مصرفی در ایران حدودا ۱.۲ درصد از کل تولید ناخالصی ملی و یا ۱.۲ درصد کل مخارج ایرانیان را به خود اختصاص می‌دهد، گفت: این رقم بسیار قابل توجه است به عبارت دیگر از هر ۸۳ تومانی که در ایران هزینه می‌شود، یک تومان مربوط به دارو است. از طرف دیگر حدود ۲۸ درصد از پرداختی از جیب مردم برای دارو و ملزومات سرپایی است که در کشور ما بالاترین جزء پرداختی از جیب و حتی بیشتر از خدمات بستری را تشکیل می‌دهد. بنابراین توجه به موضوع دارو در کشور هم از لحاظ اهمیت اقتصادی و هم از لحاظ اهمیت استراتژیک آن در سلامتی مردم، بسیار مهم است.
میانگین تجویز 2.88 قلم دارو در نسخ پزشکان ایرانی
حریرچی اظهار کرد: اقدامات متعددی برای کاهش تعداد اقلام دارویی در نسخ کشور در طی چند دهه گذشته انجام شده است. براساس اعلام سازمان جهانی بهداشت و سایر مراجع معتبر علمی، شاخص میانگین اقلام دارویی در هر نسخه باید کمتر از دو قلم دارو در هر نسخه باشد. با اقداماتی که در کشور انجام شده است تعداد میانگین اقلام دارویی در یک نسخه در دهه‌های گذشته که حتی به چهار (بیش از دو برابر از مقدار توصیه شده علمی) می‌رسید، در سال ۱۳۹۰ به عدد ۳.۱ رسید و در سال ۱۳۹۶ تعداد میانگین اقلام دارویی در یک نسخه برابر ۲.۸۸ بوده است که با رقم توصیه شده سازمان بهداشت جهانی فاصله قابل توجهی دارد.
وی ادامه داد: یک موضوع مهم دیگر به غیر از تعداد داروی تجویزی در هر نسخه، اصل تجویز دارو و دادن نسخه به بیمار یا عدم تجویز دارو به هر بیمار مراجعه‌کننده است. در مطالعاتی که در کشورهای اروپایی انجام شده است ۲۵ تا ۵۰ درصد و حتی در بعضی موارد تا ۷۰ درصد مراجعین به مطب پزشکان عمومی و خانواده بدون تجویز نسخه دارویی، قابلیت بهبود دارد که متاسفانه در کشور ما فرهنگ درخواست مردم و حتی پزشکان مبنی بر تمایل به دریافت نسخه دارویی و قریب به اتفاق بیماران است. این موضوع هم علل فرهنگی و هم علل آموزشی و خصوصا اقتصادی دارد. در کشورهایی که رابطه مستقیم مالی بین بیمار و پزشک وجود دارد و نظام پرداخت، دریافت دستمزد به ازای هر بیمار است، تعداد اقلام دارویی تجویزی زیاد است.
مصرف بالای آنتی‌بیوتیک و کورتون در ایرانیان
سخنگوی وزارت بهداشت درباره‌ی میزان مصرف آنتی بیوتیک و کورتون در ایران، افزود: میزان مصرف آنتی‌بیوتیک و کورتون خصوصا تزریقی در ایران به طور بسیار واضحی از سایر کشورها بیشتر است. گرچه گفته می‌شود شاخص میانگین مصرف سایر گروه‌های دارویی در ایران مقداری کمتر از کشورهای توسعه‌یافته است، اما باید توجه کرد که در کشور ما و کشورهای مشابه تعدادی از بیماری‌های شایع و با شدت متوسط، تشخیص داده نمی‌شود. به عنوان مثال ۶.۵ میلیون ایرانی از ابتلای خود به فشار خون بالا بی‌خبر هستند.
نیمی از ایرانیان 55 سال به بالا، فشار خون دارند
حریرچی ادامه داد: نیمی از جمعیت ایران با رسیدن به سن ۵۵ سالگی مبتلا به فشار خون بالا می‌شوند و طبق مطالعات مختلف ۳۵ تا ۵۴ درصد از این افراد به دلیل عدم مراجعه یا تشخیص از بیماری خود اطلاعی ندارند و در نتیجه دارویی دریافت نمی‌کنند که این پدیده در میزان میانگین مصرف کل تاثیر دارد و میزان میانگین مصرفی را پایین نشان می‌دهد.
نسخه‌نویسی اجتماعی
وی با بیان این‌که دو رویکرد مهم در این خصوص رخ داده است، گفت: اولین رویکرد نسخه‌نویسی اجتماعی است. نسخه‌نویسی اجتماعی به معنای استفاده از عوامل اجتماعی موثر در تغییر سبک زندگی برای درمان بیماری خفیف تا متوسط چه به صورت حاد و چه مزمن است. رویکرد مهم دیگر پیشگیری از سطح چهارم است. این پیشگیری به معنای این است که اقدامات تشخیصی و پیشگیرانه زائد را انجام ندهیم. اقدامات زائد یا غیرضروری آسیب رسان است یا در مواقعی مضرات این اقدامات بیشتر از نفع‌شان است.
سخنگوی وزارت بهداشت در ادامه درباره پیشگیری در سطوح یک تا سه، بیان کرد: پیشگیری سطح اول به منظور پیشگیری از عوامل بیماری و عوامل خطر در ایجاد بیماری است. سطح دو پیشگیری به این معناست که به موقع بیماری که هنوز شدت زیادی پیدا نکرده است را تشخیص دهیم و با تشخیص زودرس و غربالگری، از پیشرفت آن جلوگیری کنیم. پیشگیری در سطح سه نیز به معنای اقدامات درمانی و توان‌بخشی برای بازگرداندن بیمار به زندگی معمولی خود است.
الزامات اجرای پزشک خانواده
حریرچی با بیان این‌که برای اجرایی شدن طرح پزشک خانواده و نظام ارجاع به ایجاد زیرساخت‌ها و عوامل دخیل نیازمندیم، افزود: همان طور که اجرای طرح تحول نظام سلامت در روستاها، حاشیه شهرها و اکثر شهرها موفقیت‌آمیز و البته زمان‌بر بود، اجرای این طرح نیز زمان می‌برد و نیازمند زیرساخت‌های لازم است. طرح پزشک خانواده در اکثر شهرها به جز کلانشهرها نزدیک به ۱۰۰ درصد اجرا شده است. در استان فارس و مازندران این طرح حفظ شده است و در بعضی از استان‌های دیگر نیز به طور مستقل اجرا می‌شود. در حاشیه شهرها با بیش از ۱۰ میلیون نفر جمعیت، هر فرد، یک مراقب سلامت دارد.
وی ادامه داد: شاید یکی از مقدماتی که در اجرای این طرح دخیل است، رابطه مستقیم مالی بین پزشک و بیمار است. اگر پزشکی هم به عنوان پزشک خانواده باشد با مکانیزم پرداخت به صورت دریافت دستمزد به ازای هر بیمار مواجه است و این موضوع پزشک را ناخودآگاه متمایل می‌کند که بیمار بیشتری ویزیت کند. گاهی هم بیمار از پزشک خود درخواست برای اقلام دارویی بیشتر در نسخه خود دارد. این کار پیچیده است. رفع مشکل در هر کدام از این موضوعات، کار آسانی نیست و نیازمند زمان است. سیستم NHS در انگلستان افتخار ملی آن کشور است. با توجه به حمایت هر دولتی که در این کشور به روی کار آمده، ۴۰ سال طول کشیده که این سیستم به طور کامل اجرایی شود.
سخنگوی وزارت بهداشت ادامه داد: هیچ کشوری نمی‌تواند بدون عزم جدی، نظارت‌های قوی و حمایت دولتش به پوشش همگانی سلامت و پوشش همگانی پزشک خانواده دسترسی داشته باشد. برای پیشرفت پوشش همگانی سلامت، عزم وزارت بهداشت و حمایت دولت و همچنین شرایط حمایتی که دولت در آن قرار دارد، لازم است. یک کشور در شرایط رشد اقتصادی مستمر ۱۰ ساله با دسترسی لازم به منابع می‌تواند این طرح را با موفقیت اجرا کند. ما در شش سال اخیر در کشور شرایط نوسانات ارزی بسیاری داشتیم که این کار را پیچیده می‌کند، اما امیدواریم انجام شود.
