12تیر ماه بود که معاون وزیر بهداشت با ارسال بخشنامهای به دانشگاه‌های علوم پزشکی و بیمارستان‌ها، استفاده مجدد از برخی وسایل یکبارمصرف اتاق عمل را مجاز اعلام کرد؛ حالا با گذشت چند ماه از این ابلاغیه، روزنامه همشهری با توجه به اهمیت موضوع و همچنین خبرهایی که درباره کمبود تجهیزات و حتی لوازم معمولی پزشکی که بدون‌شک می‌تواند سبب ایجاد عفونت در بیمارستان‌ها شود، این موضوع را بررسی و پیگیری کرده و با برخی از کارشناسان در این زمینه گفت‌وگو کرده است.
به گزارش سلامت نیوز به نقل از همشهری، نبود و کمبود برخی وسایل و تجهیزات پزشکی مورد نیاز بیماران که این روزها از گوشه و کنار به گوش می‌رسد، شاید یکی از مهم‌ترین دلایلی بود که سبب شد تا موضوع استفاده مجدد از برخی وسایل پزشکی در مراکز درمانی، از سوی وزارت بهداشت ابلاغ شود؛ کمبودی که به گفته مینو محرز، استاد گروه عفونی بخش عفونی بیمارستان امام خمینی و استاد دانشگاه تهران بدون‌شک اگر نظارت صحیح بر آن وجود نداشته باشد، می‌تواند در زمینه کنترل عفونت در بیمارستان‌ها مشکل‌ساز شود.
رئیس مرکز تحقیقات ایدز بیمارستان امام‌خمینی همچنین با اشاره به این موضوع که پیشگیری از عفونت‌های مرتبط با مراقبت‌های پزشکی مسئله بسیار مهمی است که در صورت رعایت‌نکردن، هزینه‌های درمانی بسیاری به مردم و دولت تحمیل می‌کند، درباره کمبودهایی که به‌دلیل شرایط پیش‌روی کشور در بخش بهداشت و درمان ایجاد شده، می‌گوید: کمبود تجهیزات و حتی لوازم معمولی پزشکی که برای کنترل بیماری‌های عفونی است، می‌تواند خطرناک باشد و به همین سبب نباید این موضوع را کتمان کرد به هر حال همه به این موضوع واقف شده‌اند که هم در حوزه تجهیزات و هم در حوزه دارو و هم در بخش تجهیزات پزشکی با کمبودهایی مواجه هستیم.
به‌طور مثال، در برخی بیمارستان‌های کشور حتی «دستکش لاتکس» با کمبود همراه است و خب، دستکش را هم نمی‌توان چندبار استفاده کرد که در غیراین‌صورت همین موارد سبب بروز مشکلات خواهد شد. اما در مجموع درباره دستورالعمل استفاده مجدد از برخی وسایل پزشکی در بیمارستان‌ها، نباید این موضوع را نادیده گرفت که یک سری از تجهیزات پزشکی بسیار گران است و حتی قبل از این بخشنامه هم استفاده مجدد از آنها انجام می‌شد که البته در کشورهایی چون آمریکا هم این اتفاق رخ می‌دهد؛ البته دستورالعمل جهانی در این زمینه به همه کشورها ازجمله ایران صادر شده، مبنی بر اینکه باید از متخصصان کمک بگیریم تا مشخص شود از چه لوازمی می‌توان استفاده مجدد کرد و آنها هم تأکید کرده‌اند که بعضی از تجهیزات پزشکی و نه همه تجهیزات، امکان استفاده دوباره را دارند. مخصوصا برای بیماری‌های قلبی چون قیمت تمام‌شده تجهیزات بسیار گران است، از همین رو از بعضی از قسمت‌های این لوازم استفاده مجدد می‌شود و مشکلی هم ندارد اما بخشی از تجهیزاتی که وارد خون یا ریه فرد می‌شود بدون‌شک، نباید دوباره استفاده شود، چون می‌تواند سبب بروز مشکلاتی شود و این موضوعی نیست که به‌راحتی بتوان از آن گذشت. به همین سبب، توصیه ما به وزارت بهداشت همواره این است که این موضوعات با دقت و کنترل بالا توسط کمیته‌های عفونی بیمارستان‌ها مورد بررسی قرار گیرد چرا‌که به‌دلیل حساسیت‌های بالایی که در اتاق‌های عمل به سبب جراحی‌های باز وجود دارد، نیاز به مراقبت بسیار جدی متخصصان احساس می‌شود. ضمن اینکه همه پزشکان و متخصصان به این امر واقف هستند که استریل‌کردن همه لوازم پزشکی امکان‌پذیر نیست.
محرز همچنین پیشگیری از عفونت‌های مرتبط با مراقبت‌های پزشکی را مسئله بسیار مهمی خواند و گفت: درصورت رعایت‌نکردن هزینه‌های درمانی بسیاری به مردم و دولت تحمیل می‌شود. البته این نکته را نباید فراموش کرد که عفونت‌های بیمارستانی در همه کشورها وجود دارد و در هیچ کشوری صفر نیست به همین سبب درواقع نظام مراقبت عفونت‌های بیمارستانی در تمامی بیمارستان‌ها برقرار شده و هم‌اکنون کمیته‌های کنترل عفونت در همه بیمارستان‌های ایران فعال است. او در ادامه با اشاره به مصرف خودسرانه و بی‌رویه آنتی‌بیوتیک‌ها در کشور و مقاوم‌شدن بسیاری از میکروب‌ها با تأکید بر اینکه میکروب‌های بیمارستانی، میکروب‌هایی مقاوم و معضلی جهانی هستند که موجب افزایش مرگ‌ومیر شده‌اند، ادامه داد: مردم باید نسبت به استفاده بی‌رویه از آنتی‌بیوتیک‌ها آگاه شوند چرا‌که کشورهای غربی با تعیین متولی آنتی‌بیوتیک‌ها و مصرف صحیح آنها توانسته‌اند عفونت‌های بیمارستانی را کاهش داده و میکروب‌های مقاوم به آنتی‌بیوتیک‌ها را با رعایت اصول علمی با آنتی‌بیوتیک‌های اولیه درمان کنند.
در این‌باره اما یکی از اعضای اتحادیه صنف تهیه، تولید و توزیع تجهیزات و ملزومات پزشکی که نمی‌خواهد نامی از او برده شود، می‌گوید: نبود و کمبود برخی تجهیزات و لوازم پزشکی می‌تواند سبب بروز بیماری‌های عفونی شود به‌خصوص وقتی که شاهد هستیم که شرکت تولید لباس یکبار مصرف قیمت‌های خود را تا 140درصد افزایش داده است.
البته مسعود مردانی، متخصص بیماری‌های عفونی و عضو هیأت علمی دانشگاه شهید بهشتی درباره استفاده مجدد از تجهیزات پزشکی بعد از استریل‌شدن می‌گوید: اگرچه کالای یکبار مصرف اسمش روی آن بوده و اگر بخواهد 2 بار استفاده شود صحیح نیست اما پیگیری‌های ما نشان می‌دهد که در این زمینه کوچک‌ترین تخطی نشده است و نمی‌شود.
او در ادامه می‌گوید: البته برخی وسایل و تجهیزات موجود در اتاق عمل ازجمله قیچی که در لیست بخشنامه آمده است قابلیت شست‌‌وشو و استریل با روش‌های موجود در کشور را دارد و لزومی هم ندارد که بیماران در این زمینه از وسایل یکبار مصرف استفاده کنند تا هزینه‌شان افزایش یابد. اما آیا سایر تجهیزات مورد نیاز ازجمله استپلر و پک‌های جراحی چنین خصوصیاتی را ندارند. ضمن اینکه بر این باورم که راه برون‌رفت از مشکلات اقتصادی صرفه‌جویی وسایل در اتاق عمل از طریق استفاده مجدد نیست، به‌خصوص در عمل‌هایی همچون جراحی‌های قلب و انواع پیوندها که بدون شک احتمال بروز عفونت در آنها بسیار زیاد بوده و یک اشتباه کوچک می‌تواند عواقب ناخوشایندی را برای بیماران به همراه داشته باشد. برای مثال گایدینگ کتتر که در اتاق عمل استفاده می‌شود و از جنس پلاستیک است ممکن نیست بعد از استریل مجدد استفاده شود. اما این موضوع را هم نمی‌توان نادیده گرفت که در بخش تجهیزات پزشکی به‌خصوص مواردی که مصرف آن برای کنترل بیماری‌های عفونی است با کمبود مواجه هستیم و نیاز است که دولت در این زمینه به کمک وزارت بهداشت بیاید. به هرحال استفاده مجدد از تجهیزات پزشکی در بسیاری از کشورها با رعایت اصولی مرسوم است به شرط اینکه به‌دلیل صرفه‌جویی چشممان را به روی خطراتی ازجمله عفونت‌های بیمارستانی که در اتاق عمل وجود دارد، نبندیم. ضمن اینکه هیچ بیماری قبول نمی‌کند که از وسایل چندبار مصرف در جراحی‌اش استفاده شود.
درنهایت اینکه اگرچه وزارت بهداشت به منظور صرفه‌جویی ارزی و ریالی در کشور به بیمارستان‌ها چنین بخشنامهای را اعلام کرده و این در شرایطی است که بدون شک کلیه تجهیزات و وسایل پزشکی که در اتاق عمل قرار دارند باید با حساسیت‌های بالا مورد بررسی قرار گیرند اما مهم‌ترین بخش این موضوع این است که باید با رعایت بهداشت و حساسیت‌های بالا در این زمینه گام برداشت.
استفاده مجدد از تجهیزات پزشکی، احتمال عفونت را افزایش می‌دهد
تغییرات نرخ ارز در چند‌ماه اخیر، قیمت کالاها و خدمات و تجهیزات پزشکی را به‌شدت تحت‌تأثیر قرار داده است، به‌طوری‌که این نوسانات امروز با کمبودهایی در بخش بهداشت و درمان همراه است و از گوشه و کنار خبر می‌رسد که برخی بیمارستان‌ها با کمبود تجهیزات پزشکی و حتی مواد بیهوشی مواجه شده‌اند و با وجود تکذیب مسئولان وزارت بهداشت اما مسئول بخش درمان یکی از بیمارستان‌های تازه تاسیس تهران که دوست ندارد نامی از او برده شود، به همشهری می‌گوید: به شرکت سوپا 6 هزار سوند نلاتون NovaCath سفارش داده‌ایم اما تنها 180عدد تحویل گرفته‌ایم. همچنین یکی دیگر از مسئولان در شرکت تجهیزات پزشکی می‌گوید: روز گذشته 4هزار میکروست درخواست دادیم اما تنها 100عدد برای یک‌ماه‌ونیم مصرف به ما تحویل داده‌اند. همچنین شرکت دستکش حریر در مقابل 7هزار درخواست ما 100عدد دستکش آن هم به‌طور نقدی به ما تحویل داده است. دلیلشان هم این بود که مواد اولیه آن یا گران شده و یا به دستشان نمی‌رسد. همچنین با توجه به بدهی که از دولت دارند برایشان تولید دیگر مقرون به صرفه نیست. او در ادامه می‌گوید: بدون شک همه این کمبودها که در بخش‌های مهم بیمارستانی احساس می‌شود می‌تواند روند کار و ارائه خدمت‌رسانی به بیماران را دچار اختلال کند.
