پزشکی هسته ای یکی از روشهای تصویر برداری در پزشکی میباشد. این روش نسبت به دیگر تکنیک های تصویربرداری نسبتا جوان تر بوده و سابقه ان به حدود ۷۰ سال پیش برمی گردد. زمانی که پزشکان و متخصصین غدد با استفاده از ید، تصویربرداری از تیروئید را شروع کردند. به مرور زمان این رشته اهمیت خود را نشان داد به طوری که امروزه ما تقریبا از کلیه اعضای بدن می توانیم با استفاده از رادیو ایزوتوپها تصویر برداری کنیم.
دکتر زاهدی وفا متخصص پزشکی هسته ای و فارغ التحصیل از دانشگاه UCL از بلژیک در گفت و گو با خبرنگار سلامت نیوز، درباره پزشکی هسته ای و اهمیت آن گفت:« پزشکی هسته ای یکی از روشهای تصویر برداری در پزشکی میباشد. این روش نسبت به دیگر تکنیک های تصویربرداری نسبتا جوان تر بوده و سابقه ان به حدود ۷۰ سال پیش برمی گردد. زمانی که پزشکان و متخصصین غدد با استفاده از ید، تصویربرداری از تیروئید را شروع کردند. به مرور زمان این رشته اهمیت خود را نشان داد به طوری که امروزه ما تقریبا از کلیه اعضای بدن می توانیم با استفاده از رادیو ایزوتوپها تصویر برداری کنیم.»
به گزارش سلامت نیوز، وی گفت:« ویژگی ممتاز پزشکی هسته ای تصویربرداری فانکشنال است، به این معنی که اطلاعاتی از نحوه فعالیت اندامهای مختلف بدست میدهد و اخلال در فرایندهای حیاتی ناشی از بیماریها را مشخص میکند. برای این کار از رادیو داروهای مختلف استفاده می شود که ترکیبی از کیتهای سرد با پرتو زای ضعیف (غالبا تکنسیوم) میباشند. خوشبختانه در کشور ما تلاش های بسیار موفقی در زمینه تولید ژنراتورهای مولیبدن تکنسیوم و نیز بسیاری از کیت های سرد صورت گرفته است.»
وی ادامه داد «کیتهای سرد شامل مولکولهای مختلفی میشوند که قابلیت تمرکز در عضو مورد مطالعه را دارا میباشند. قبل از تزریق، این کیت با مقدار بسیار ناچیزی تکنسیوم که از خود اشعه گاما ساطع میکند نشان دار میشود. این ترکیب که به ان رادیو دارو (تریسر) گفته میشود، از سویی قابلیت تمرکز در عضو مورد نظر را دارد و از سوی دیگر قادر به ارسال امواج گاما برای ثبت این فعالیتها توسط گاما کمرا میباشد. با این روش میتوان بیماریهای قلب، استخوان، مغز، تیرویید و پاراتیرویید، ریه، کلیه ها و مجاری ادراری، کبد و مجاری صفراوی، معده و روده، غدد بزاقی، غدد فوق کلیوی، و نیز سیستم لنفاوی و سیستم دفاعی گلبولهای سفید جهت پیدا کردن کانونهای عفونی را مورد مطالعه قرار داد. شدت، ضعف و یا عدم فعالیت عضو مورد نظر سیگنالهای متفاوتی را ارسال میکند که با گاما کمرا شناسایی میشود.»
دکتر زاهدی وفا تاکید کرد:« نقطه قوت پزشکی هسته ای، تصویر برداری در سطح سلولی و مولکولی است و از این رو قادر به تشخیص زود هنگام بسیاری از بیماریها قبل از دیگر روشهای متداول تصویر برداری میباشد.بعنوان مثال در اسکن پرفیوژن قلب رسیدن خون از طریق مویرگها به سلولهای قلب و نیز حرکت دیواره های قلب مورد مطالعه قرار میگیرد.در اسکن استخوان، فسفر نشان دار شده توسط تکنسیوم در نقاطی که متابولیسم استخوانی بالا رفته بیشتر متمرکز شده و این نقاط توسط گاما کمرا و اسپکت شناسایی میشوند. لازم به یاداوری است که فسفر از مواد اصلی بافت استخوان میباشد.
فسفر در تمام بافت های استخوانی می نشیند و در نقطه ای که یک شکستگی و یا ضایعه حتی بسیار جزئی به وجود آمده باشد مقدار تجمع فسفر بسیار بیشتر از نقاط دیگر خواهد بود. با این روش ما می توانیم تقریبا تمام اسیب های استخوانی که گاه با دیگر شیوهای تصویر برداری دیده نمی شوند را تشخیص دهیم. از ویژگیهای مهم اسکن استخوان اینست که امکان مطالعه کلیه استخوانهای بدن در یک نوبت را فراهم میاورد و در تشخیص بیماریهای روماتیسمی، انکولوژیک و نیز شکستگیهای میکروسکوپیک و ماکروسکوپیک استفاده میشود.»
وی درباره تعداد مراکز پزشکی هسته ای در کشور گفت:«در ایران بیش از ۱۶۰ مرکز پزشکی هسته ای راه اندازی شده است و خوشبختانه به همت دانشگاهها و متخصصین پزشکی هسته ای، کشور ما بجز در حوزه پت اسکن در بخش گاما کمرا توسعه بسیار خوبی دارد و از بیشتر کشورهای همسایه جلوتر هست. اما در زمینه پت اسکن متاسفانه از کشورهای پیشرفته و بسیاری از کشورهای همسایه عقب هستیم که تلاش هایی در این زمینه در حال انجام است.»
او خاطر نشان کرد :«در حال حاضر پزشکی هسته ای یک ضرورت تشخیصی در پزشکی است و بسیاری از مطالعات های پزشکی هسته ای با هیچ تست دیگری قابل جانشین شدن نیست.»
دکتر زاهدی وفا در زمینه اینده پزشکی هسته ای افزود :« تاکنون بیشتر فعالیت های ما در پزشکی هسته ای در بخش تشخیص بیماری ها بوده اما ویژگی تصویربرداری در سطح سلولی و مولکولی این امکان را فراهم میاورد که برای مثال متاستاز سرطانهای مختلف را بصورت هدفمند شناسایی و سپس با کمک رادیواکتیویته موضعی، انها را از بین برده بدون انکه دیگر قسمتهای بدن اسیب ببینند.»
وی تاکید کرد:« پزشکی هسته ای در حال ورود به یک عصر درمانی است که شاید نسبت به بخش تشخیصی هم اولویت بیشتری پیدا کند. البته ما هم اکنون نیز برای درمان برخی از بیماری ها از این روش استفاده می کنیم. برای مثال در برخی موارد پرکاری تیرویید که یک بیماری شایع است از ایزوتوپ ید ۱۳۱ با قدرت درمان موضعی استفاده می کنیم. با استفاده از این ید می توان سلول های پرکار تیرویید را که با ترشح بسیار زیاد هورمون ها باعث بیمار ی می شوند را از میان برداشت. ید ۱۳۱ ترجیحا در سلول های پرکار می نشیند و انها را ابین میبرد. سلول های نرمال در این روند اسیبی نمیبینند.
قابل توجه است که این درمان بصورت سرپایی انجام گرفته و احتیاج به بستری شدن ندارد.»
وی گفت:« تصویر برداری هسته ای در کودکان نیز صورت میگیرد و در تشخیص ریفلاکس هایی همراه با عفونت ریه، نارساییهای سیستم صفراوی، نا هنجاریهای استخوانی، اسکارهای کلیوی و همچنین مطالعه مجاری ادراری مورد استفاده قرار میگیرد.
دکتر زاهدی وفا تاکید کرد:« مقدار رادیواکتیوته استفاده شده در پزشکی هسته ای بسیار ناچیز و در بسیاری از موارد، از مقدار تششع دریافتی در روزهای افتابی و یا یک سفر طولانی با هواپیما کمتر است.»
