عفونت ناشی از هلیکوباکتر پیلوری شایع است. حدود دو سوم از جمعیت جهان دارای این میکروب در بدن خود هستند. برای بیشتر افراد، هلیکوباکتر پیلوری موجب بروز زخم یا علائم دیگر نمی شود. افرادی که با مشکل مواجه می شوند نیز می توانند با مصرف برخی داروها میکروب ها را از بین برده و به بهبود زخم ها کمک کنند.
با افزایش دسترسی مردم جهان به آب تمیز و سیستم فاضلاب، افراد کمتری نسبت به گذشته با باکتری ها آلوده می شوند. با عادات سلامت خوب، شما می توانید از خود و فرزندانتان در برابر هلیکوباکتر پیلوری محافظت کنید.
هلیکوباکتر پیلوری چگونه موجب بیماری می شود
برای دهه ها، پزشکان فکر می کردند که زخم های معده از استرس، غذاهای تند، سیگار کشیدن یا دیگر عادات سبک زندگی ناشی می شوند. اما زمانی که در سال 1982 دانشمندان موفق به کشف هلیکوباکتر پیلوری شدند، آنها دریافتند که این میکروب ها دلیل اصلی بیشتر موارد اولسرهای معده هستند.
پس از ورود هلیکوباکتر پیلوری به بدن، این میکروب به سمت دیواره داخلی معده که سدی در برابر اسید مورد استفاده برای گوارش غذا است، حرکت می کند. در صورت تکثیر و فعالیت بیش از حد این باکتری و آسیب دیدگی دیواره داخلی معده، هلیکوباکتر پیلوری به همراه اسید می تواند موجب تحریک معده و در نهایت بروز زخم، گاستریت (التهاب دیواره داخلی معده) و سرطان معده شود. این زخم ها ممکن است با خونریزی همراه باشند، موجب عفونت شوند یا از حرکت درست غذا در دستگاه گوارش پیشگیری کنند.
امکان دریافت هلیکوباکتر پیلوری از غذا، آب، یا وسایل غذاخوری وجود دارد. این میکروب بیشتر در کشورهای در حال توسعه و در جوامعی که به آب تمیز یا سیستم فاضلاب خوب دسترسی ندارند، شایع است. امکان ورود باکتری از طریق تماس با بزاق یا دیگر مایعات بدن فرد آلوده نیز وجود دارد.
افراد بسیاری طی دوران کودکی در تماس با هلیکوباکتر پیلوری قرار می گیرند، اما امکان ورود آن به بدن در بزرگسالی نیز وجود دارد. این میکروب ها می توانند برای سال ها در بدن انسان زندگی کنند، پیش از این که فعالیت آنها موجب بروز علائم شود. این در شرایطی است که بیشتر افراد مبتلا به این باکتری هرگز با زخم های معده مواجه نمی شوند.
علائم
اگر به یک زخم معده مبتلا باشید، ممکن است دردی خفیف یا سوزان را در شکم خود احساس کنید. درد می تواند شکل گرفته و از بین برود، اما احتمالا بیشتر زمانی که معده خالی است، مانند بین وعده های غذایی یا در میانه های شب، آن را احساس خواهید کرد. درد می تواند برای چند دقیقه یا چند ساعت ادامه داشته باشد. پس از غذا خوردن، نوشیدن شیر یا مصرف یک داروی ضد اسید ممکن است احساس بهتری در شما شکل بگیرد.
از دیگر نشانه های یک اولسر می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- نفخ
- آروغ زدن
- بی اشتهایی
- حالت تهوع
- استفراغ
- کاهش وزن بدون دلیلی مشخص
زخم های معده می توانند موجب خونریزی در معده یا روده کوچک شوند که می تواند شرایطی خطرناک برای سلامت شما باشد. اگر با علائم زیر مواجه هستید باید کمک پزشکی فوری دریافت کنید:
- مدفوع خون آلود، به رنگ قرمز تیره یا سیاه
- دشواری در تنفس
- سرگیجه یا غش
- احساس خستگی شدید بدون دلیلی مشخص
- پوست رنگ پریده
- استفراغ خون آلود یا با ظاهری شبیه پودر قهوه
- درد شدید و تیز معده
اگرچه شایع نیست، اما عفونت هلیکوباکتر پیلوری می تواند موجب سرطان معده نیز شود. این بیماری در ابتدا علائم محدودی مانند سوزش سردل دارد. با گذشت زمان، فرد ممکن است متوجه علائم زیر شود:
- درد یا تورم شکم
- حالت تهوع
- بی اشتهایی
- احساس سیری پس از مصرف تنها مقدار کمی غذا
- استفراغ
- کاهش وزن بدون دلیلی مشخص
تشخیص بیماری
اگر زخم معده موجب هیچ علائمی نشده است، پزشک احتمالا وضعیت شما را برای عفونت هلیکوباکتر پیلوری آزمایش نخواهد کرد. اما اگر با علائم این شرایط مواجه هستید یا در گذشته با آنها مواجه بوده اید، انجام آزمایش بهترین گزینه است. داروهایی مانند داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی می توانند به دیواره داخلی معده آسیب برسانند، از این رو، شناسایی دلیل بروز علائم برای انتخاب روش درمان درست اهمیت دارد.
در ابتدا، پزشک پرسش هایی درباره سابقه پزشکی، علائم، و داروهای مصرفی شما خواهد داشت. سپس، وی یک معاینه بدنی شامل اعمال فشار بر شکم برای بررسی تورم، حساسیت به لمس، یا درد انجام خواهد داد. همچنین، ممکن است موارد زیر مد نظر قرار بگیرند:
آزمایش های خون و مدفوع که می توانند به شناسایی یک عفونت کمک کنند.
آزمایش تنفسی اوره. در این آزمایش بیمار یک مایع ویژه حاوی ماده ای به نام اوره را می نوشد. سپس، وی در یک کیسه تنفس می کند که پزشک آن را برای بررسی به آزمایشگاه ارسال می کند. اگر فرد دارای هلیکوباکتر پیلوری باشد، اوره در بدن وی توسط باکتری به دی اکسید کربن تبدیل می شود و نتایج آزمایش نشان خواهد داد که نفس فرد دارای سطوح بالاتر از حد عادی این گاز است یا خیر.
برای بررسی دقیق‌تر زخم ها، پزشک شما ممکن است از موارد زیر استفاده کند:
آندوسکوپی بخش فوقانی دستگاه گوارش. آندوسکوپ لوله ای باریک مجهز به یک دوربین کوچک است که از طریق گلو وارد معده و بخش بالایی روده کوچک می شود. این روش برای جمع آوری نمونه که برای بررسی وجود باکتری استفاده خواهد شد نیز کاربرد دارد. فرد ممکن است طی آندوسکوپی هوشیار یا بی هوش باشد، اما برای راحتی بیشتر دارو دریافت خواهد کرد.
آزمایش های قسمت بالایی دستگاه گوارش. در بیمارستان، فرد یک مایع حاوی ماده ای به نام باریم را می نوشد و پزشک تصویربرداری پرتو اکس را انجام می دهد. مایع مصرف شده گلو و معده را پوشش می دهد و آنها را در تصویر مشخص می سازد.
سی‌تی اسکن یا توموگرافی کامپیوتری. این یک اسکن پرتو اکس قدرتمند است که تصویری با جزئیات دقیق از درون بدن ارائه می کند.
اگر دارای هلیکوباکتر پیلوری باشید، پزشک ممکن است آزمایش هایی را برای بررسی احتمال سرطان معده انجام دهد که شامل موارد زیر می شوند:
- معاینات بدنی
- آزمایش های خون برای بررسی کم خونی. این شرایط می تواند به واسطه توموری که خونریزی می کند رخ دهد.
- آزمایش وجود خون پنهان در مدفوع که احتمال وجود خون در مدفوع که با چشم غیر مسلح قابل مشاهده نیست را بررسی می کند.
- آندوسکوپی
- بافت‌برداری یا بیوپسی که در آن پزشک بخش کوچکی از بافت را از معده جدا می کند تا نشانه های سرطان را بررسی کند. پزشک ممکن است طی آندوسکوپی این کار را انجام دهد.
- آزمایش هایی که تصویری با جزئیات از درون بدن ارائه می کنند، مانند سی‌تی اسکن، یا ام آر آی
درمان هلیکوباکتر پیلوری
اگر دارای زخم های معده ناشی از فعالیت هلیکوباکتر پیلوری باشید، برای از بین بردن میکروب ها، بهبود دیواره داخلی معده و پیشگیری از عود زخم ها نیازمند درمان خواهید بود. معمولا یک یا دو هفته طول می کشد تا درمان به بهتر شدن بیماری کمک کند.
احتمالا پزشک چند دارو را برای شما تجویز خواهد کرد که گزینه های موجود شامل موارد زیر می شوند:
- آنتی بیوتیک ها به کشتن باکتری ها در بدن کمک می کنند که از ـن جمله می توان به آموکسی‌سیلین، کلاریترومایسین (بیاکسین)، مترونیدازول (فلاژیل)، تینیدازول (تیندامکس) و تتراسایکلین اشاره کرد. به احتمال زیاد به مصرف حداقل دو نوع از این گروه نیاز خواهید داشت.
- داروهایی که مقدار اسید در معده را با مسدود کردن پمپ های کوچک تولیدکننده اسید کاهش می دهند. از جمله این داروها می توان به دکسلانسوپرازول (دکسیلانت)، اسومپرازول (نکسیوم)، لانسوپرازول (پرواسید)، امپرازول (پریلوسک)، پنتوپرازول (پروتونیکس)، و رابپرازول (اسیفکس) اشاره کرد.
- بیسموت ساب‌سالیسیلات که ممکن است به کشتن هلیکوباکتر پیلوری همراه با آنتی بیوتیک های مصرفی شما کمک کند.
- داروهایی که هیستامین را مسدود می کنند. هیستامین می تواند معده را به تولید اسید بیشتر تشویق کند. از جمله این داروها می توان به سایمتیدین (تاگامت)، فاموتیدین (فلوکسید، پپسید)، نیزاتیدین (اکسید)، و رانیتیدین (زانتاک) اشاره کرد.
روند درمان ممکن است شامل مصرف 14 یا تعداد بیشتری قرص در روز برای چند هفته باشد که به نظر بسیار زیاد می رسد. اما دنبال کردن دستورات پزشک و مصرف داروهای تجویزی اهمیت دارد. اگر آنتی بیوتیک ها به درستی مصرف نشوند، باکتری ها می توانند در برابر آنها مقاوم شوند که درمان عفونت ها را دشوارتر می سازد. اگر داروها شما را اذیت می کنند با پزشک خود درباره گزینه های درمان دیگر و چگونگی تحمل عوارض جانبی صحبت کنید.
یک یا دو هفته پس از اتمام درمان، پزشک نفس یا مدفوع شما را بار دیگر آزمایش خواهد کرد تا از بهبود کامل عفونت اطمینان حاصل کند.
پیشگیری
شما می توانید با اقداماتی مشابه که برای محافظت از خود در برابر میکروب های دیگر انجام می دهید از ابتلا به عفونت هلیکوباکتر پیلوری نیز پیشگیری کنید. در همین راستا می توانید موارد زیر را مد نظر قرار دهید:
- شستشوی دست ها پس از استفاده از توالت و پیش از آماده کردن یا خوردن غذا. به فرزند خود نیز این کار را آموزش دهید.
- پرهیز از غذا یا آب ناسالم و کثیف.
- پرهیز از مصرف هر چیزی که به خوبی پخته نشده است.
- پرهیز از مصرف غذاهایی که به صورت غیر بهداشتی آماده شده اند.
اگرچه استرس، غذاهای تند، الکل و سیگار کشیدن موجب زخم های معده نمی شوند، اما می توانند شرایط آنها را تشدید کرده و از بهبود سریع جلوگیری کنند. با پزشک خود درباره روش های مدیریت استرس، بهبود رژیم غذایی، و ترک سیگار و الکل صحبت کنید.
